Geachte aanwezigen, excellenties en andere hoogwaardigheidsbekleders,
A special welcome to Karin Prien, the German Federal Minister for Education, Family, Senior Citizens, Women and Youth. Ik heet ook welkom mevrouw Mariëlle Paul, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, die namens het kabinet zal spreken. It is my great honor to welcome Harav Israel Meir Lau, former Chief Rabbi of Israel and current Chief Rabbi of Tel Aviv, who survived Buchenwald concentration camp as a child, and came directly after the war as an orphan to Israel.
Een andere bijzondere spreker is de schrijfster Jessica Durlacher, die in haar werk vaak reflecteert op de Shoa en de geschiedenis van haar vader, Auschwitz-overlevende Gerhard Durlacher. En natuurlijk een speciaal welkom aan de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer, fractievoorzitters en leden van het Parlement.
Dames en heren,
Vanavond herdenken wij de Kristallnacht van 9 op 10 november 1938, waarbij 1.400 synagogen en bijna 8.000 winkels en huizen van Joden in Duitsland en Oostenrijk in vlammen opgingen,
Honderden Joden werden vermoord en 30.000 Joden werden afgevoerd naar concentratiekampen.
Het geweld van die nacht kwam niet uit het niets.
Het was jarenlang voorbereid met gerichte propaganda, bedoeld om Joden te ontmenselijken en uit te sluiten.
Wat begon met boycots van winkels eindigde met de systematische vernietiging van het Joodse volk in Europa.
Hier dringt zich, hoe ongemakkelijk ook, een pijnlijke parallel op met de tijd waarin wij nu leven.
Ook nu heeft de Joodse gemeenschap weer te maken met leugens en verdachtmakingen, beschuldigingen, bedreigingen, en uitsluiting. Jodenhaat is weer zichtbaar en hoorbaar, en misschien wel het meest verontrustend: het lijkt steeds normaler te worden gevonden. Oude patronen en antisemitische stereotypen keren terug. Met nieuwe woorden, nieuwe beelden, maar met dezelfde haat. Joden als de belichaming van het kwaad.
Het zogeheten bloedsprookje, dat eeuwenlang is gebruikt om Joden te demoniseren, ontbreekt daarbij natuurlijk niet. Net als het beeld dat alle Joden rijk, machtig en ongenaakbaar zouden zijn. En natuurlijk ook: onbetrouwbaar en vol Jodenstreken.
We dachten echt dat dit hoofdstuk gesloten was. Maar we hebben ons vergist.
Want waarom worden Joden – ook Nederlandse Joden – verantwoordelijk gehouden voor de zogenaamde ‘genocide’, ‘kolonisatie’ en ‘apartheid’ waarvan Israel wordt beticht? Ik weet het niet. Maar ik weet wel dat Joden in ons land elke dag ervaren waar dit toe leidt.
We worden constant aangesproken en we moeten ons voortdurend verantwoorden. Dat het dan niet bij woorden blijft zagen we een jaar geleden, nota bene op de avond van de Kristallnacht-herdenking. Toen vond er in Amsterdam een georganiseerde aanval plaats op supporters van de Israelische club Maccabi – en op iedereen die er volgens de daders ‘Joods’ uitzag.
Een traumatische ervaring, en een schande voor Amsterdam en voor Nederland.
Minstens zo schandalig is, hoe sommigen in de dagen daarna de slachtoffers als daders afschilderden. Een beeld dat is blijven hangen.
Ik kan, helaas, een lange lijst maken van andere voorbeelden van Jodenhaat, van uitsluiting. Ik noem er een paar:
De Belastingdienst Almelo annuleert een uitje naar de prachtige sjoel in Enschede….
De bomen, of moet ik zeggen: zelfs de Joodse bomen bij een sjoel in Den Haag blijven niet gespaard.
Een Joods dansfeest dat geweerd wordt omdat DJ’s niet willen optreden in een zaal waar Joden hebben gedanst.
Joodse wetenschappers die worden weggepest of niet welkom zijn,
En natuurlijk het Amsterdamse Concertgebouw waar een Israelische cantor niet mag optreden en waar het jaarlijkse Chanoekaconcert wordt geschrapt.
Zo is antisemitisme onze samenleving binnengeslopen.
Maar laat ik heel duidelijk zijn. Joden laten zich niet meer intimideren en niet meer marginaliseren.
Ik ben trots op onze gemeenschap, en ik geloof in haar weerbaarheid. Ik ben vooral trots op de jonge generaties. Op Joodse kinderen, scholieren en studenten, die steeds vaker worden geconfronteerd met uitsluiting, met haat en geweld. Zij zouden ervoor kunnen kiezen hun identiteit te verbergen, of te verloochenen. Het zogenaamde moderne onderduiken. Maar dat doen ze niet. Onze kinderen dragen een erfenis van kracht, niet van angst. Ze staan rechtop, met opgeheven hoofd. En dat maakt mij trots – als actief lid van de Joodse gemeenschap, als bestuurder, en ook als ouder.
Maar we kunnen het niet alleen. Net als 85 jaar geleden kijkt een groot deel van de samenleving de andere kant op.
Omdat het hen niet raakt, omdat het makkelijker is te zwijgen, te doen alsof het allemaal wel meevalt.
En toch… het kán niet anders dat ook de meerderheid die nu zwijgt zich vroeg of laat zal realiseren: dat de intolerantie die de Joodse gemeenschap vandaag treft, hen uiteindelijk ook zal raken.
Daarom hoop ik dat iedereen die hecht aan de vrijheden van onze samenleving, zich zal uitspreken en naast ons gaat staan.
En juist daarom wil ik vanavond nogmaals mijn grote waardering uitspreken voor de fractievoorzitters, Kamerleden, ambassadeurs en bestuurders die hier aanwezig zijn. Dit laat zien dat wij er niet alleen voor staan. Dat onze zorgen ook uw zorgen zijn. Dat u begrijpt dat wat de Joodse gemeenschap raakt, de samenleving als geheel raakt.
Drie jaar geleden sprak ik hier over mijn grootvader. Ik vertelde toen hoe ik, als kleine jongen, aan zijn hand naar deze Esnoga kwam, en ik vertelde over alle lege plekken die ik hier zag Ik sprak mijn diepe waardering uit voor zijn generatie die, nadat ze alles hadden verloren, hun familie, hun bestaan, en keer op keer werden gekleineerd in het naoorlogse Nederland, niet naar het verleden, maar naar de toekomst keek.
Zij bouwden gezinnen. Bouwden aan Nederland. En herbouwden vastberaden, onze Joodse gemeenschap. In hun geest, in hun kracht, richt ik me tot mijn Joodse broeders en zusters: verloochen niet wie je bent, wees trots, heb geen angst.
En tegen onze niet-Joodse vrienden: spreek je uit, laat zien dat haat in dit land geen thuis mag hebben.
Alleen samen houden we Nederland menselijk en waardig.
Dank u wel.
