Studente Charlotte van den Berg ontdekte in 2011 dat de Amsterdamse gemeente na de oorlog teruggekeerde Joden niet alleen aansloeg voor niet betaalde erfpachtcanon maar hen bovendien een renteboete oplegde wegens niet-tijdige betaling. Het ging in deze gevallen vaak om achterstand in de betaling van de erfpachtcanon die was ontstaan omdat de ‘oorlogsbeheerder’ of ‘oorlogskoper’ de canon niet had betaald.
Het onderzoek naar de erfpachtboetes is in opdracht van de gemeente Amsterdam uitgevoerd door het NIOD Instituut voor Oorlog-, Holocaust- en Genocidestudies. Het doel van het onderzoek was duidelijkheid te verschaffen over het handelen van de gemeente Amsterdam ten aanzien van teruggekeerde joodse burgers. De gemeente had zichzelf tot taak gesteld zo uitputtend mogelijk te onderzoeken of er nog financiële restituties nodig zijn.
Het Centraal Joods Overleg maakte deel uit van de klankbordgroep en was nauw bij het onderzoek betrokken.
Conclusies
Het NIOD berekende dat het totaal bedrag aan geïnde boetes bij benadering €820.000,- telt. Dit cijfer is een extrapolatie vanuit de aangetroffen bedragen in guldens naar een vermoedelijk totaal; het bedrag in guldens is omgerekend naar euro’s en vervolgens met rente op rente omgerekend naar 2014.
Het NIOD constateert verder dat de gemeente de juridische mogelijkheid had om de boetes kwijt te schelden. Andere gemeenten zoals Den Haag kozen daarvoor. Amsterdam besloot destijds de boetes te halveren.
Burgemeester Van der Laan: ‘Het NIOD-rapport laat zien: met de ogen van nu, maar ook met de ogen van toen is het door de gemeente aan oorlogsslachtoffers opleggen van erfpachtboetes formalistisch en ongepast.’
De gemeente Amsterdam heeft het onderzoek naar de Erfpachtkwestie in Amsterdam 1945-1960 openbaar gemaakt. Het NIOD heeft dit onderzoek in opdracht van de gemeente Amsterdam gedaan. Vind hier het bijbehorende persbericht van de gemeente Amsterdam en het volledige rapport.
Afhandeling
De Gemeente Amsterdam heeft toegezegd €870.000 terug te betalen aan erfpachtboetes en na de Tweede Wereldoorlog niet-opgevraagde Girotegoeden. Rechthebbenden krijgen de mogelijkheid het geld te claimen en een overblijvend deel wordt besteed aan een of meer Joods maatschappelijke doelen. Over de gang van zaken met betrekking tot de erfpachtcanon wordt vervolgonderzoek gedaan bij onder meer andere erfpachtgemeenten. Ook naar de manier waarop de gemeente na de Tweede Wereldoorlog is omgegaan met andere heffingen zoals straatgeld en rioolrecht wordt vervolgonderzoek gedaan.
Rechthebbenden of hun nazaten kunnen het geld claimen via de Stichting Individuele Terugbetalingen Amsterdam (stichting ITA). Alle informatie over de stichting, zoals informatie hoe een rechthebbende een aanvraag tot teruggave van een niet-opgevraagd tegoed en/of opgelegde erfpachtboete kan indienen, kunt u vinden op de website van de stichting www.stichtingita.com.
Niet-opgevraagde Girotegoeden
Het onderzoek naar de niet-opgevraagde Girotegoeden is in opdracht van de Gemeente Amsterdam uitgevoerd door de heer Blocks, oud-directeur van de Nederlandse Vereniging van Banken en vanuit die functie in 2000 betrokken bij de ‘Bankenovereenkomst’
Na de oorlog bleven Girorekeningen van omgekomen Joodse Amsterdammers met positief saldo openstaan. Het totaalbedrag van de tegoeden is volgens het rapport ‘Girodienst der Gemeente Amsterdam niet- opgevraagde tegoeden/Tweede Wereldoorlog’, uitgevoerd door de heer Blocks, vastgesteld op €51.000 (opgerent naar nu). Het gaat om bijna 900 rekeningen met overwegend kleine bedragen. Het is niet meer exact te achterhalen wat er gebeurd is met dit geld. Het is hoogstwaarschijnlijk dat het geld aan de gemeente Amsterdam ten goede is gekomen.
De Gemeentelijke Girodienst is via de Postcheque- en Girodienst en de Postbank overgegaan in de ING Bank. ING heeft de aanspraken van de individuele rekeninghouders overgenomen en zal de individuele aanspraken uitbetalen in lijn met de vaststellingsovereenkomst uit 2000 die met de Nederlandse banken is overeengekomen. Conform deze overeenkomst zal ING zich daarbij niet op verjaring beroepen. Daarnaast wil de gemeente het bedrag dat ten onrechte aan haar ten goede is gekomen, en niet aan individuele gerechtigden kan worden gerestitueerd, besteden aan een of meer Joods maatschappelijke doelen.
De gemeente heeft de namenlijst van voormalig rekeninghouders van de Gemeentegiro waarvan een niet-opgevraagd tegoed is teruggevonden en de namenlijst inzake de erfpachtboetes op haar website gepubliceerd www.amsterdam.nl.
